Mottainai (もったいない) là một triết lý sống của Nhật Bản, thể hiện sự trân trọng và tiết kiệm tài nguyên, tránh lãng phí trong mọi khía cạnh của cuộc sống. Từ “mottainai” có thể được hiểu là “thật lãng phí” hoặc “tiếc quá” khi một thứ gì đó chưa được sử dụng hết giá trị của nó.
1. Nguồn gốc và ý nghĩa
Ban đầu, mottainai có nguồn gốc từ Phật giáo, nhấn mạnh sự kính trọng đối với mọi vật và tránh lãng phí. Theo thời gian, nó trở thành một nguyên tắc văn hóa quan trọng trong đời sống người Nhật.
Trong ẩm thực, triết lý mottainai nhấn mạnh việc tránh lãng phí thực phẩm bằng cách sử dụng hiệu quả mọi nguyên liệu và tận dụng tối đa giá trị của chúng.
Người Nhật áp dụng mottainai trong ăn uống theo nhiều cách khác nhau như không để thức ăn thừa, tận dụng mọi phần của nguyên liệu (như rau củ, cá, thịt) để tránh lãng phí thực phẩm.
2. Ý nghĩa của mottainai trong văn hóa ẩm thức
Hạn chế để thừa thức ăn
Người Nhật có thói quen ăn hết sạch đồ ăn trong bát, đĩa của mình để thể hiện sự tôn trọng với thực phẩm và công sức của người làm ra nó.
Câu nói “Itadakimasu” trước khi ăn không chỉ mang ý nghĩa cảm ơn mà còn thể hiện lòng biết ơn đối với những nguồn tài nguyên thiên nhiên đã tạo ra bữa ăn.
Tận dụng toàn bộ nguyên liệu thực phẩm
Với rau củ: Vỏ, lá, rễ của nhiều loại rau được sử dụng để nấu nước dùng, làm dưa muối hoặc xào, thay vì vứt bỏ.
Với cá: Người Nhật tận dụng toàn bộ con cá – từ xương để nấu nước dùng, đầu cá làm món nướng hoặc ninh nhừ, ruột cá dùng để chế biến món ăn đặc trưng.
Với gạo: Cơm nguội thường không bị bỏ đi mà được dùng để làm onigiri (cơm nắm), chazuke (cơm chan trà) hoặc chiên thành cơm rang.
Chế biến món ăn từ thực phẩm thừa
Nabe (lẩu Nhật): Một số nguyên liệu thừa từ bữa ăn trước có thể được dùng để làm nabe, giúp tận dụng thực phẩm mà vẫn đảm bảo hương vị ngon.
Miso soup: Các loại rau, nấm còn sót lại trong tủ lạnh thường được thêm vào súp miso để tránh lãng phí.
Panko (bột chiên xù): Bánh mì cũ không bị vứt đi mà được xay nhuyễn thành panko để làm lớp bột áo cho món chiên.
Phân loại và tái sử dụng thực phẩm cận date
Ở Nhật, các siêu thị thường có quầy bán thực phẩm cận date với giá rẻ để khuyến khích người mua sử dụng thay vì bỏ phí.
Một số nhà hàng cũng sáng tạo ra các món ăn từ thực phẩm gần hết hạn thay vì vứt bỏ chúng.
Lên kế hoạch mua sắm hợp lý
Người Nhật có thói quen lập danh sách mua sắm và chỉ mua vừa đủ nhu cầu, tránh mua dư thừa rồi để hỏng.
Các hộ gia đình sử dụng nguyên liệu theo thứ tự ưu tiên, dùng những thứ dễ hỏng trước để tránh bị lãng phí.
Triết lý mottainai không chỉ là tiết kiệm, mà còn là một cách sống có ý thức, tôn trọng tài nguyên, con người và môi trường.
Đọc thêm:
Ẩm thực Nhật Bản qua những món đặc sản của từng vùng